İç Mekanlarda Aydınlatma Nasıl Olmalı? Doğru Işıklandırmanın Altın Kuralları
05 Aralık 2024
Nöro Mimari: Mekanın Beyindeki Hakimiyeti
İçinde bulunduğunuz mekanların size hissettirdiklerini düşünün; kaygılı, gergin, depresif ya da tam tersi, üretken, huzurlu ve heyecanlı hissettiklerinizi. Mekanların insanların ruh hallerinin, yaratıcılıklarının ve üretkenliklerinin üzerinde etkisi olduğu bir gerçek. Nasıl mı? Nöro mimari tam da bu noktada hayatımıza giriyor.
Bu yazıda nöro mimari nedir, neyi amaçlar, tasarım kriterleri nelerdir ve bazı uygulama alanlarına değiniyoruz.
NÖROMİMARİ NEDİR? NEYİ AMAÇLAR?
Nöro mimariyi; nörobilim ilkelerinin, mimari ve şehir tasarımıyla birleştirilerek inşa edilmiş çevrelere uygulanması olarak tanımlayabiliriz. Nöro mimari, çevrenin beynimizi ve dolayısıyla davranışlarımızı nasıl değiştirebileceğini inceleyen bir disiplindir. İnsan beyninin karmaşık yapısını ve işleyişini açıklayarak, mimarların daha etkili yaşam alanları tasarlamalarını sağlar.
Nöro mimari, mekanlarla olan etkileşimlerimizin beyinde nasıl işlendiğini anlamayı amaçlar. İnsan eylemlerini daha etkili hale getirmek, sağlıklı ve verimli alanlar oluşturarak kişisel refahı ve yaşam kalitesini artırmak için kullanılır. Mekanın ilettiği çeşitli mesajların anlaşılmasını geliştirir.
NÖRO MİMARİ TASARIM KRİTERLERİNİN BİRKAÇ ÖRNEĞİ ŞUNLARDIR:
o Açık alanlar ve büyük yapılar, düşüncelere dalmak ve içe dönüş ile ilişkili beyindeki aktiviteyi azaltır. Kişi öznel düşüncelerinden uzaklaşarak binanın görkemine kapılır.
o Keskin formlu yapılar, korku halinde aktivitesini artıran bölgede aynı aktiviteyi gösterir. Bu sebeple nöro mimari, keskin hatlardansa eğrisel yüzeylerin tercih edilmesini önerir.
o Yüksek tavanlar özgürlük ve konfor ile ilişkilendirilmiştir. Yaratıcılık ile ilişkili olan merkezde aktivite artışına sebep olur.
o Yürüme mesafesinin arttığı mekanlar ise daha ferah algılanır ve düşük stres ile ilişkilidir.
o Simetrinin hakim olduğu mimari tasarımlar nörobilimsel açıdan pozitif duygularla eşleştirilir.
o Süslemeler, beyin kontrol merkezinde aktivite artışına neden olur ve motif, işleme, kalem işi gibi öğelerle oluşturulan mimari tasarımlar dikkat çekici hale gelir.
o Renklerin etkisini de örneklendirebiliriz. Kırmızı renk nabzı hızlandırıp dikkat ve algıyı artırırken, mavi ve yeşil renkler rahatlama yaratır. Beyaz renk ışığı yansıtır ve ortamı serin tutar. Mekânı vurgulamak için kullanılan sarı renk aynı zamanda çocuklara enerji verir ve sıcaklık hissiyle pozitif bir algı yaratır.
o Işığın parlaklığı, kan basıncını artırır. Hastanede yatış süreleri, doğal ışık kullanımıyla azaltılabilir.
o Kokuların da uyanıklık(nane) ve sakinlik (lavanta) gibi durumları artırdığı gözlemlenir. Geleneksel Türk Mimari’sinde lale, sümbül, karanfil gibi kokuların tercih edildiği bilinmektedir.
Bunlara ek olarak ses, ısı, havalandırma, dokunsal uyarılar, pencereler, oran ve belirsiz alanlar gibi daha birçok unsur, insan vücudunda önemli etkilere sahiptir. Bunların hepsine hâkim olarak üretilen mekanların insanların refah seviyelerini ve yaşam kalitelerini arttırdığını söyleyebiliriz.
UYGULAMA ALANLARI
Nöro mimari; hastaneler ve sağlık merkezleri, eğitim kurumları, ofisler ve çalışma alanları, mağazalar, otel ve konaklama alanları, sosyal mekanlar, konut ve yaşam alanları gibi insanların deneyimlediği neredeyse her alanda uygulama yapabilir.
Örneğin okullarda yapılacak uygulamalar, öğrencilerin konsantrasyonları, yaratıcılıkları, birbirleriyle olan iletişimleri ve öğrenme süreleri gibi birçok unsur üzerinde doğrudan etkilidir.
o Doğal ışık kullanımı, öğrencilerin dikkatini ve ruh halini olumlu yönde şekillendirir,
o Gürültü seviyesinin odaklanma ve öğrenme ile direkt bağlantılı olması sebebiyle yalıtım dikkatli yapılmalıdır.
o Renkler, öğrencinin dikkat süresini doğrudan etkiler. Sakinleştirici etkisi olan mavi ve yeşil renkler kullanılabilir.
o Doğayla etkileşim, konsantrasyonu ve yaratıcılığı artırabilir. İç mekan bitkileri bu konuda bizlere yardımcı olacaktır.
Çevremizin neredeyse tamamında mekansal etkilerin olduğunu biliyoruz, bu yüzden mimarinin ruh halimizi etkileyebilmesi gerçekten de şaşırtıcı değildir. Yaşayan, öğrenen ve çalışan kişilerin deneyimini iyileştirmek için daha etkili ve destekleyici alanlar tasarlamak da nöro mimarinin işidir.
